Detroid, 10 nëntor - Makina elektrike e parë e Tesla-s mblodhi gazetarët në një hangar të aeroportit Santa Monica në një pasdite korriku të vitit 2006 për të zbuluar Roadster-in e saj me bateri, një makinë të guximshme, 100,000 dollarë me dy vende, për të cilën pak ekspertë të automobilave vunë re shpresa për sukses në të ardhmen.

CEO i guximshëm i kompanisë, Martin Eberhard deklaroi se zgjuarsia e Silicon Valley do t'i mësonte gjigantët e automjeteve të Detroitit se si të bëjnë makina me emetim zero. Përpjekja e parë e Tesla-s, me një shasi e modifikuar Lotus Elise e mbushur me 7000 qeliza të vogla litium-jon ishte një koncept i nivelit të lartë që së shpejti do të pasohej nga një Sedan familjar me çmim më të ulët, tha shefi ekzekutiv i Teslas. Vizioni që ai shtroi atë ditë më në fund u realizua, por jo me atë në krye të kompanisë.

Tesla këtë muaj u bë prodhuesi i parë i makinave që arriti një vlerësim mahnitës në treg prej 1 trilion dollarësh, por CEO që prezantoi kompaninë në shtyp 15 vjet më parë nuk u përmend dhe sigurisht që nuk u bë personi më i pasur në histori. Më i pasuri është Elon Musk, sigurisht, investitori më i hershëm i Tesla-s dhe CEO aktual i kompanisë. Musk ishte gjithashtu i pranishëm në debutimin e Tesla-s në vitin 2006, por ai mbajti një profil më të ulët atë ditë, kryesisht duke folur për nevojën për të larguar makinat nga karburantet sa më shpejt që të ishte e mundur.

CEO origjinal i Tesla-s, Eberhard dhe një tjetër ekzekutiv i hershëm i quajtur Marc Tarpenning, i cili në vitin 2003 ëndërroi idenë e emërtimit të automjeteve të kompanisë për nder të shpikësit Nikola Tesla, janë aksionarët origjinalë të Tesla, njerëzit e parë që pretendojnë pronësinë e markës së re që shkundi tregun.

Por asnjëri prej tyre nuk mbajti mjaftueshëm aksione të Tesla-s për të arritur statusin e miliarderit, aq më pak sa pasuria neto aktuale e Musk që Forbes vlerëson në 271 miliardë dollarë që nga dje. Ishte kapitali fillestar i Musk rezultat i një investimi të hershëm në ditët e para në procesorin e pagesave PayPal, ai që e ktheu vizionin e Eberhard dhe Tarpenning në realitet.

Në fund të fundit, ai gjithashtu e vendosi Musk në një rrugë për të marrë kontrollin e plotë të Tesla-s duke rritur në mënyrë të qëndrueshme aksionet e tij të pronësisë në një seri prej nëntë raundesh financimi përpara vitit 2010, që rrëzoi më tej aksionet e Eberhard dhe Tarpenning. Edhe sot, aksionet e Musk po rriten ndërsa ai vazhdon të përfitojë fitimet tremujore të aksioneve në vend të pagës, me vlerë miliarda dollarë.

Në një intervistë, Eberhard thotë se ai ruan aksione "relativisht të vogla" në prodhuesin e makinave, por pa thënë se sa. "Kam shitur një pjesë të mirë të aksioneve të mia shumë kohë më parë", thotë Eberhard, 61 vjeç, nga shtëpia e tij në ishujt San Juan të shtetit Uashington. “Njerëzit në një farë mënyre kanë krijuar përshtypjen se unë kam qenë një miliarder kur fillova Tesla-n, por unë nuk isha", thotë ai për Forbes.

Sikur Eberhard të kishte pasur sukses me Rocket eBook, një lexues elektronik i hershëm që ai dhe Tarpenning krijuan në fund të viteve 1990 nuk do të kishte pasur nevojë të kërkonte fonde fillestare nga Musk. Këtë e pranon edhe vetë.

Musk ka thënë shpesh se nuk i intereson pasuria dhe ka shitur pallatet e tij në Los Anxhelos vitin e kaluar për të jetuar në një shtëpi të thjeshtë dhe të parafabrikuar në kampusin e tij SpaceX në Boca Chica, Teksas. Megjithatë, ai vazhdon të grumbullojë pasuri me një ritëm të jashtëzakonshëm. Kjo për shkak të një aksioni të hershëm të pronësisë prej gati 20 për qind në kompani dhe një plani kompensimi afatgjatë të shpallur në 2018 që e shpërblen atë me miliarda dollarë aksione shtesë të Teslas sa herë që arrin objektivat e performancës tremujore bazuar në metrikat financiare dhe të vlerësimit.

Ai po përgatitet gjithashtu të shesë 10% të aksioneve të tij, me vlerë rreth 15 miliardë dollarë që nga 9 nëntori, për të shmangur taksat e larta, ndërsa maturohen disa opsione afatgjata.

Eberhard, ndërkohë, shiti një pjesë të madhe të aksioneve të tij pasi u largua nga Tesla në 2007 përpara lançimit të Roadster. Ai paditi Musk në vitin 2009 për shkarkimin e tij dhe për shpifje, përpara se ta zgjidhte çështjen me mirëkuptim me kushte ende të pazbuluara. Si pjesë e një marrëveshjeje, tërhoqi padinë ndaj Musk, ish-shefit të teknologjisë së Tesla, JB Straubel dhe Ian Wright, një inxhinier i hershëm i kompanisë, i quajtur gjithashtu bashkëthemelues, përveç vetes dhe Tarpenning.

“Kur më përjashtuan nga Tesla, nuk kisha para. Më keq se kaq, nuk pata asnjë mundësi punësimi për rreth një vit për shkak të një marrëveshjeje kufizuese të pronësisë intelektuale me Tesla. Unë nuk kam marrë pjesë në asnjë raund investimi pasi u largova", thotë ai.

Eberhard nuk do të japë detaje të aksioneve të tij në Tesla, por ai konfirmon se nuk është një miliarder. Tarpenning, këto ditë një partner në Spero Ventures sipërmarrëse e kapitalit në Silicon Valley ka thënë se ai gjithashtu zotëron ende aksionet e Tesla-s, por ai nuk është i listuar në mesin e aksionerëve kryesorë të saj.

Nga pesë bashkëthemeluesit zyrtarë, vetëm Straubel, i cili u largua nga Tesla në 2019 ka të ngjarë të ketë arritur statusin e miliarderit nga zotërimet e tij. Aksionet e tij mund të jenë me vlerë rreth 1.3 miliardë dollarë, duke supozuar se ai ruan një pjesë të konsiderueshme të aksioneve të Tesla-s të mbajtura kur u largua.

Straubel, aktualisht CEO dhe bashkëthemelues i startup-it të riciklimit të baterive Redëood Materials, nuk pranoi të komentojë mbi këtë çështje. Inxhinier Ëright, i cili iu bashkua Eberhard dhe Tarpenning disa muaj pasi krijoi Tesla, u largua në 2004 për të krijuar një kompani tjetër EV. Ai shiti aksionet e tij vite më parë.

"Unë nuk zotëroj asnjë aksion të Tesla-s tani," i thotë ai Forbes. "Sigurisht që nuk mund ta imagjinoja një vlerësim prej 1 trilion dollarësh në atë kohë”.

Përtej ngritjes së Elon Musk në personin më të pasur në botë, kompania që është bërë sinonim i një revolucioni global të makinave ka pasuruar gjithashtu investitorët dhe anëtarët e bordit, duke përfshirë kapitalisten sipërmarrëse Ira Ehrenpreis dhe Larry Ellison të Oracle, si dhe vëllain më të vogël të Elon, Kimbal dhe investitorë të panumërt të frymëzuar nga potencial për një të ardhme të energjisë së pastër.

Me gjithë suksesin e kompanisë në hapësirën e automjeteve elektrike dhe stabilitetin financiar të sapogjetur, si dhe vëmendjen e pandërprerë që Musk kërkon dhe gjeneron, ditët e hershme të Tesla u shënuan nga një shkallë e lartë paqartësie e përplasjes në menaxhim dhe turbulenca strategjike që lanë një bashkëthemelues të vetëm në kontroll. Gjigantë të tjerë të orientuar nga teknologjia që arritën vlerësime prej trilion dollarësh, si Microsoft dhe Alphabet krijuan disa miliarderë mes bashkëthemeluesve të tyre, megjithëse përfitimet e veçanta financiare të Musk nuk janë aq të pazakonta.

“Ndërsa duket e vërtetë që firma të tjera të shquara teknologjike kanë nxjerrë fitues të shumtë financiarë, një dinamikë disi e ngjashme në Tesla ka ndodhur në Apple”, thotë David Hsu, profesor i menaxhimit në Shkollën Wharton të Universitetit të Pensilvanisë.

Aksionet e Apple të bashkëthemeluesit Steve Jobs vlerësoheshin 2 miliardë dollarë në kohën e vdekjes së tij në 2011 dhe pasuria e Steve Wozniak është rreth 100 milionë dollarë, megjithëse Ronald Wayne, bashkëthemeluesi i tretë pak i njohur i Apple, shiti aksionet e tij në fillim për 800 dollarë, thotë Hsu. Shpërblimet e Musk sot rrjedhin thjesht nga një bast i hershëm i rrezikshëm, por që e ka shpërblyer shumë.