Shkruar nga Naser Grajcevci

Taksa 100% ndaj importit të produkteve që vijnë nga Serbia dhe Bosnja e Hercegovina i qeverisë së Kosovës në mbledhjen e saj të 76 të dates 21/11/2018 u cilësua si një hapi jo vetëm si i domosdoshëm po edhe shumë i vonë.

Vendimi përmblidhej në një pasus të vetëm “Vendoset masa prej 100% për produktet e importuara me origjinë nga Serbia dhe Bosnja e Hercegovina “ pa u përcjellur nga asnjë document tjetër, Rregullore, Udhëzim Administrativ apo Ligj.

Ky vendim politik brenda natës u pasu me zbatim administrativ. Mallrat serbe apo boshnjake mbi 97% e tyre duke mos mundur të përballojnë këtë ngarkesë nuk u futën fare në Kosovë dhe ditët e fundit të nëntorit 2018 shënuan ditët e para kur importet e mallrave me origjinë serbe e boshnjake shënuan një rënjë drastike deri në 97% gjegjësishtë nga 60 mil euro importe në nëtor dhe dhjetor 2017 , ranë në disa qindar mijra euro në nëntor dhë dhjetor 2018.

Pas këtij vendimi dhe euforisë politike nacionale, debatet racionale dhe të nivelit shkencor gati ishin të pa mundura, bile edhe disa debate të pakta të disa “analistve” të gjithëdijshëm dhe me pakë njohuri mbi ekonominë politike dhe politikat ekonomike më shumë shprehnin ngarkesat e nënvetëdijes së tyre politike se sa jepnin një kontribut real në zberthimin e efekteve të këtij vendimi në ekonominë e vendit dhe në fushat tjera ku aktiviteti ekonomik derivon procese të komplikuara sociale kulturore dhe institucionale.

Për këta dy muaj reagimi i Ekonomis Kosovare  nuk  ka dhënë shënja të mjaftueshme për të mundur me nxjerr konstatime mbi vitalitetin apo ngathtësinë përshtatës ndaj kushteve të krijuara.

Ka lëvizje individuale të bizneseve në drejtim të zavendësimit të tregjeve por mekanizmat institucional dhe odat e shumta avokuese duke përfshirë edhe OEK me përjashtim të prononcimeve pro dhe kontra nuk kan treguar minimumin e vullnetit dhe gatishmërisë për ti mbështetur bizneset anëtare, në gjetjen e partnerve dhe tregjeve zavëndësuese. 

Shteti nuk ka vendosur fonde në dispozicion të përballimit të kësaj situate dhe sidomos bizneset prodhuese jan goditur rëndë nga kosto të pa planifikuara të gjetjes se tregjeve adekuate dhe nga humbjet në linjat e tyre të prodhimit qe ka shkaktuar koha e liferimit të lëndës së pare si rezultat I ndrrimit të tregjeve.

Si pasojë që Agjencitë implementuese të këij vendimi Dogana, ATK dhe mekanizmat tjerë institucional nuk kanë fare udhëzime si të sillen në raste specifike në zbatim të këtij vendimi prsh. si të trajtojnë stoqet e mallrave serbe dhe boshnjake në depot doganore, tanimë ka  shumë indikacione që vijnë si refleksion nga mënyra e menaxhimit të kësaj situate që tregojnë se vendimi politik i masës 100%  do të ketë efekte direkte në raportet ndersektoriale të ekonomisë, tregtisë dhe prodhimit, në elementet përbërëse të tregut, ofertës dhe kërkesës, në barazinë e konkurentshmërisë mes bizneseve të afërta me pushtetin dhe atyre neutrale, në rritjen e informalitetit si dhe në stimulimin e një ambienti abuzues dhe  korruptiv.

Kostot e lëvizjeve të çmimeve që do ti bartin konsumatorët Kosovar nuk i potencuam qëllimisht pasi mbi 90% e tyre e kan mirëpritur këtë vendim politik dhe si në cdo periudhë tjetër historike edhe kësaj radhe kan treguar se në ndërtimin e shtetit, në mbrojtjen e identitetit dhe krenarisë së tijë jan të gatshëm nësakrifica edhe shumë  mëdha.

Në kuptimin praktik politika ka të bëjë me fuqinë-pushtetin dhe ekonomia ka të bëjë me pasurin-mirëqenjen.

Në rastin konkret, qeveria e Kosovës, me vendimin e masës 100% , pavarsisht gatishmërisë së qytetarve për të bartur koston e këtyre veprimeve, pavarsisht humbjeve të mëdha që i ka shkaktuar ekonomis serbe me efekte të pa kontestueshme në qasjen e politikës serbe në proceset që do të vijnë, në fakt shiquar nga mënyrae menaxhimit të kësaj situate, nuk demonstroi fuqi por kokëfortësi, manipulim populist mbi baza nacionale dhe mungesë totale të  njohurive mbi ndikimin e vendimeve afatshkurtëra politike në zhvillimet afatgjata ekonomike si dhe sensit në ndërmarrjen e veprimeve kaq drastike unilaterale në nje ambient multilateral.

Duhet pranuar se politikisht faji kryesor bie mbi qeverit e kaluara që nga 2008 e këndej, të cilat asnjëher nuk kan ndërtuar as çasje, as veprime dhe as strategji karshi veprimeve agresive të politikës serbe ndaj ekonomisë së brishtë Kosovare.

 Po që se qeveritë e kaluara të Kosovës të kishin një qëndrim konstant reciprok ndaj veprimeve shantazhuese të politikës serbe në ekonominë kosovare sigurishtë se qeveria aktuale nuk do të vinte në këtë pozicion të ndërmarrjes së një vendimi pa strategji dalëse dhe pa paketë masash në zbatimin institucional të tij.

Tani kjo situate sa më pare duhet të përmbyllet dhe nga kjo duhet të nxjerrim mësime të mëdha.

 Situata dëshmoi se institucionet duhet të punojnë në mënyrë sistematike në mënyrë që vendimet të mirren mbi bazën e analizave dhe interesit të vendit e qytearëve dhe jo adhoc të nxitur nga momenti dhe inercioni.

Kosova ka nevojë të ndërtojë strategji afatgjate për mbrojtjen e interesave ekonomike përballe veprimeve të njëanshme të cilit do shtet.

Parimi I recprocitetit dhe dhe programi I masave mbrojtëse në një ambient multilateral fillimisht duhet legjitimuar si masa të domosdoshme. 

Vendimet e pa mbuluara politike në një ekonomi të brishtë  vetëm forcojnë  politikën autokratike dhë dëmtojnë proceset demokratike, andaj fuqia e pushtetit duhet orientuar drejt një politike të duhur që ndihmon për të krijuar një ekonomi të pasur.