Shkruar nga Ahmet Pllana

Para pandemisë covid 19, në njëzetë vitet e fundit janë mbajtuar orë të shpeshta letrare në Prishtinë, kryesisht në Bibliotekën Kombëtare “Pjetër Budi” dhe ndonjëherë edhe në Institutin Albanologjik, por edhe në qytetet tjera të vendit, sikurse në Pejë, Prizren, Klinë, Gjakovë, Ferizaj, Gjilan, Vushtrri, Mitrovicë, Malishevë, Kastriot,  etj., si dhe në vendbanimet tjera të Republikës së Kosovës.

Mbajtja e Orëve letrare ishte një kënaqësi e veçantë për poetët dhe pjesëmarrësit, me ç’rast lexoheshin poezi, por ndonjëherë edhe ndonjë fragment proze.

Poetët pos që lexonin poezinë e vet, kishin rastin të dëgjonin poezi nga poetët tjerë pjesëmarrës.

 Nëpër orët letrare gjithmonë është krijuar një atmosferë e mirë dhe e këndshme, por  edhe pas orëve letrare, sepse pihej një kafe bashkë dhe llafosej e kështu krijohej një afri dhe miqësi më e madhe mes poetëve.

Përkundër asaj që kishte pozitivitet nga organizimi i orëve letrare dhe nga takimi ‘online’ i poetëve, ka vend edhe për ndonjë kritikë, meqë nuk mund të jetë gjithçka perfekte.

Me këtë rast, në këtë aspekt, fokusimi është te disa ‘poezi’ që lexoheshin nëpër orë letrare dhe u thonin poezi, por me keqardhje duhet të thuhet se as era nuk u vinte poezi, sepse fillim e mbarim ishin prozë!

Ato ‘poezi’, jo vetëm që ishin të ashtuquajtura ‘deklarative’, kryekëput prozë, duke rrëfyer e treguar gjithçka, duke përdorur foljen dhe duke thënë: ‘erdhi’, ‘shkoi’, ‘e mori’, ‘i dha’, ‘kaloi rrugën’, ‘filloi të këndonte’… e shumë të tjera të ngjashme.

Poezia nuk rrëfen, nuk është rrëfimtare, nuk është narracion, nuk tregon gjithçka, nuk tregon detajet, por poezia si thuhet ndryshe, gjithmonë mbetet ‘në ajër’, gjithmonë mbetet enigmë. Kështu më kanë mësuar poetët e mëdhenj, Esad Mekuli, Ali Podrimja, Enver Gjerqeku, etj.

Ndërkaq, proza është rrëfimtare, rrëfen, tregon, shpjegon, qartëson, etj., kurse poezia nuk rrëfen, nuk tregon, nuk qartëson, nuk është tregim që tregon gjithçka dhe në detaje, por poezia gjithmonë mbetet në ajër, gjithmonë mbetet enigmë.

Si shkruhet poezia? Çka është poezia? Cili është dallimi midis poezisë dhe prozës? Poezia nuk është prozë. Poezia është e kundërta e prozës. Poezia nuk rrëfen siç rrëfen proza.

Poezia duhet të jetë enigmatike, por jo tërësisht enigmatike, aq shumë sa që të mos kuptojë lexuesi asgjë prej saj, madje as temën dhe mesazhin që e ka. Sidomos poezia moderne mbetet enigmatike me figuracionet që përmbanë. Poezia që tregon, rrëfen veprim a ngjarje, nuk mund të quhet poezi.

Janë disa poezi të cilat dikush i quan “deklarative” apo më mirë të themi janë sipërfaqësore dhe pa figuracione ose me figuracione shumë të pakëta, por edhe ato mund të jenë poezi, pos atyre që kryekëput janë prozë që dallohen dhe i dallon secili.

Të tilla poezi më mirë është të quhen vjersha dhe jo poezi. Vjershat janë për fëmijë, ndërsa poezitë janë për të rritur. Ka libra për fëmijë me vjersha, kurse në ballinë të atij libri shkruan se është libër me poezi.

Në poezi nuk përdoret folja, nuk rrëfehet veprimi…! Jo, sepse atëherë ajo nuk është poezi, por është prozë. Poezia nuk e do fjalën “është”, ndërsa vargu në poezi, madje as në prozë, nuk fillon me fjalën “dhe”, “e”, “kurse”, “por”, etj. Dikush nuk shkruan poezi, por mundohet të shkruaj poezi dhe natyrisht i del prozë. Mjerisht, ‘poezi’ të tilla shpeshherë lexohen nëpër orë letrare dhe manifestime tjera letrare.

Në fund, çka ndodhë? Të gjithë të pranishmit në sallë i duartrokasin asaj ‘poezie’! Poezive që janë proza nuk do të duhej t’u duartrokiste askush, në mënyrë që të kuptohej se ajo që u lexua nuk ishte poezi, por ishte prozë apo thënë më mire, më tepër i përngjanë prozës.

Do të ishte mirë që nëpër orë letrare të mos lexoheshin ‘poezi’ të tilla, të cilat më tepër janë prozë se sa poezi. Këtë do të duhej ta kishte parasysh organizatori i orëve letrare, në mëyrë që mos të lexojnë prozë dhe t’u thuhet poezi dhe pjesëmarrësit të thonë: “Kjo që u lexua nuk qe poezi, por prozë!”

 Kështu më ka ndodhur shpeshherë nëpër orë letrare kur dikush lexonte ‘poezinë’ e tij, kur kthehej të ulej në vendin e tij, poeti afër meje më thoshte: “Kjo që u lexua nuk qe fare poezi, por kryekëput prozë, madje prozë e qartë!”

Njëherë për njëherë ende jemi duke u përballur me pandeminë Covid 19 dhe nuk dihet kur do të ikë përfundimisht ky virus që ka përfshirë botën dhe që ka marrë me qindra e mijëra jetë njerëzish.

Madje, edhe te ne në Kosovë shifra ka arritur mbi 600 persona që kanë gjetur vdekjen nga Covidi 19. Lutemi që sa më shpejt të ikë ky virus vdekjeprurës dhe të mos ketë më fare më virus Covid 19 dhe ne prapë të organizojmë orë letrare!

Mbase, do të na merr malli, ndonëse edhe tani kemi mallë për orë letrare, sepse u bën shtatë muaj që jemi me pandeminë dhe qe shtatë muaj jemi të përmalluar për orë letrare apo më mirë të thuhet orë poetike.