Shkruar nga Ismet Azizi

Aforizma: “Gilan he viran, dy mejhane e një hamam. Mos me kanë edhe shatërvani, vaj halli për Gilanin”. Megjithatë, shatërvani i bënte gjilanasit krenarë. A kanë me çka të krenohen sot gjilanasit?

Në fillim të viteve të 80-ta të shekullit të kaluar, Prof, Dr. Qazim Lleshi, në rubrikën letrat e lexuesve të së përditshmes së vetme  Rilindja , për Gjilanin shkruan: “Qysh në vitet e para të pas luftës së Dytë Botërore arkitektët, që s’ishin aq të moçëm as për moshë as për përvojë, me konceptet vizionare dhe largpamëse të tyre urbanistike projektuan damarin kryesor rrugor perëndim–lindje që ka një gabarit (40-60m) e që do ta lakmonin edhe qytet me mbi gjysmëmiloni banorë.

Kësisoj ata  i siguruan qytetit  “ frymëmarrje të lirë” të trafikut edhe  për tërë qindvjetëshin e ardhshëm. Ishte ky, sipas mendimit  tonë, i vetmi qytet i Kosovës që zu të projektohej në konceptet e Edward Horward-it ( Qytet kopshte të së nesërmes)”.

Ndërsa në lidhjen me “kancerin” e Gjilanit  thotë: “Sëmundje e pashërueshme, janë përroskat e këtij dhe qyteteve të ngjashme me pak ujëra rrjedhës në vet indin urban: Prishtina, që tani po i mbulon këto: Vuçitërnës, e , deri diku edhe vet Gjakovës”.

Megjithatë, profesori me renome , të cilit ia kanë lakmi shumë kolegë të tij nga  ish Jugosllavia, për Gjilanin  ishte shumë optimist, sa i përket rregullimit urbanistik, edhe pse nuk kishte asnjë arkitekt  shqiptar në këtë kohë.

 “Tashmë i takon së kaluarës së largët aforizma  e thurur për këtë qytezë të dikurshme : Gilan he viran, dy mejhane e një hamam,. Mos me kanë edhe shatërvani, vaj halli për Gilanin”. Profesori Lleshi nuk është në mesin e të gjallëve, ka vite që ka ndërrua jetë. Sikur ta shihte Gjilanin e sotshëm se si duket  i rregulluar nga alamet urbanistët tanë, si kishte me reaguar?!

Në këtë kohë, kur profesori megjithatë kishte fjalë miradije, Gjilani e ka pas vetëm një fushë basketbolli të hapur ku të rinjtë e qytetit kishin mundësi për të  krijuar një “ treshe” për të provuar  lojën 10- 15 minuta në basketboll.

Ndërsa sot, përkundër mundësive  shumë më të mira, për  të  rinjtë ndërtohen salla gjysmake, ndërsa  terrenet sportive shndërrohen në parkingje të automjeteve (shih foton parku pran shollës “Abaz Ajeti”).

Mandej, profesori i respektuar, para më tepër se tridhjetë viteve, lumin Mirusha e ka diagnostifikuar me sëmundje të pashërueshme.

Me vite të tëra, investohet, e punohet  në ndërtimin e shtratit të lumit Mirusha, nga këta alamet urbanistë, ndërtimtarë, hidrologë, gjeologë, ambientalit dhe lejojnë vetës që një politikan, në këtë rast  kryetari i komunës, Lutfi Haziri, të identifikojë problemin e rregullit të shtratit të lumit Mirusha për shkak të mungesës së ujerave rrjedhëse.
 
Të njëjtit ekspert të Drejtorisë së Urbanizmit dhe Planifikimit Hapësinor,  investimet marramendëse në rregullimin e  shtratit, gjegjësisht shëtitores përgjatë shtratit të lumit në fjalë, e kanë shndërruar në rrugë automobilistike (shih foto). Krejt këto janë investime nga  taksat e qytetarëve gjilanas.

A nuk janë këta ekspertë  të urbanizmit të cilët ato pak dyqane  afariste që ishin  përreth Çarshisë  së Xhamisë, që ishte vendosur në kryqëzimin  e arterieve kryesore rrugore, edhe vet Xhamisë ia ndryshuan arkitekturën që paraqiste element të renesancës? Edhe dyqanet rreth xhamisë kanë merituar të ruhen.

Dëmet që po u shkaktohet jo vetëm qytetit , por edhe fshatrave  është ndërtimi në tokat e bukës. Edhe në të kaluarën  nuk u kursyen tokat e bukës.

Pothuajse të gjitha objektet  e karakterit të posaçëm, përkatësisht industriale, janë ngritur  në tokat më të mira të bukës. Humbja e tokave bujqësore vazhdon për çdo vit e më tepër.

Kosova për çdo vit i humb 1000 hektar tokë pune në vit. Zyrtarët  komunale nuk kanë përgjigje për hektarët e humbur  të tokës së bukës.

Të flijohet toka e bukës në llogari të  ndërtimit  të lagjeve  të reja nuk është me vend.  Gjilani nuk ka një park kompleks , siç duhet ta ketë një qytet.

Ndërtimet po planifikohet  me nguti, pa hapësira të gjelbëruara dhe  parkingje, e për qytet të ri nuk janë gjetur zgjidhje afatgjate  në lokacione tjera, apo për këtë nuk mendohet fare.

Bile ka paralajmërime se rruga  e cila kalon nëpër qendrën e qytetit do të zgjerohet në dëm të parkut  të qytetit. Ky veprim do të ishte më tepër se skandaloz.

Në vend që të shkarkohet qendra e nga automjete, dikush nga “ekspertët”  planifikon ta ngarkoj dhe ta ndotë edhe më tepër qytetin.

Shpresojmë që në të ardhmen gjeneratat e reja të ekspertëve do të marrin mësim e shembuj nga  vendet perëndimore, dhe se nuk do të mendojnë se si të pasurohen. Ti kryejnë obligimet e marra, dhe të jenë të përgjegjshëm para qytetarëve.