Prishtinë, 18 nëntor - Fondi për të Drejtën Humanitare Kosovë (FDHK) organizon hapjen e ekspozitës “Më i mirë është varri ise sa mos me ditë”.

Ekspozita në kujtim të 1622 personave të zhdukur gjatë konfliktit të armatosur në Kosovë dhe menjëherë  pas  tij,  duke  përfshirë  vitet  1998  –  2000,  vjen  në  një  kohë  denoncimesh  e zbulimesh të reja të varrezave masive të shumë dyshuara në territorin e Serbisë.  

Më  i  mirë  ish  varri  sesa  mos  me  ditë  është  një  fragment  marrë  nga  biseda  me  Kumrije Jahmurataj, një nga familjarët e shumtë që akoma sot presin më të dashurit e tyre.

Kjo frazë kumbon rëndë po aq sa edhe pritja e pafund e familjarëve, duke marrë shëmbëlltyrën e një shprese makabre.

Të  dhënat  e  1622 personave  në  këtë  ekspozitë nuk  janë  të  dhënat  e  personave të zhdukur apo  të  pagjetur.  

Ato  janë  të  dhënat  e  personave  të  zhdukur  me  forcë,  të  rrëmbyer,  të ekzekutuar dhe të fshehur në varreza masive, të cilat, përgjatë më shumë se 20 viteve që na ndajnë nga  krimet  e  kryera  mbi  popullsinë  e  Kosovës,  janë  tjetërsuar  duke  e  bërë  kërkimin dhe, si rrjedhojë, zbulimin e tyre sa vjen e më të ndërlikuar.  

Mbi ato gjurmë dhe prova ka mbirë bari. Në  hapësirën  që  i  jep  formë,  ekspozita  merr  një  rol  të  vështirë,  në  mungesë  dhe,  në  një shumësi  mungesash  e  të  munguarish,  ajo  bëhet  një  varr  i  përkohshëm  që  nuk  e  përmban njeriun, por vetëm kujtimin për të.   

E kaluara është gjithmonë një mungesë, së pari një mungesë e pranisë dhe, mbi këtë enigmë ndërtohet edhe vepra e prezantuar nga artisti Driton Selmani.

Enigma - është ajo e prezantimit  të  mungesës,  e  përshfaqjesh  së  të  kaluarës  që  ka  shkuar,  të  asaj  që  ruhet  në kujtesë  dhe  që  është  në  thelb  e  pashkatërrueshme.

Duke  ndjekur  dhe  përshtatur  këtij konteksti mendimin e filozofit Paul Ricoeur mbi Memorien, Historinë dhe Harresën, vërejmë se “trauma mbetet, edhe pse është e paarritshme, e padisponueshme.

Në vend të saj lindin fenomene zëvendësimi, simptoma, të cilat maskojnë kthimin e asaj çka ishte e shtypur” dhe se “në rrethana të veçanta, pjesë të tëra të së shkuarës së supozuar mund të kthehen”. (P.R 2004).   

Ndërkohë që gjurmët materiale dhe memoria fizike në formën e dokumenteve dhe arkivave, në formën e trupit, mishit dhe eshtrave është e asgjësueshme dhe e paidentifikueshme dhe, si rrjedhojë, e humbur, gjurmët e lëshuara në sipërfaqen e korteksit cerebral, që shfaqen në formën e kujtimeve, perceptimeve apo rizgjimeve të pavetëdijes, arrijnë të mbijetojnë.

Dhe është  pikërisht  kësaj  kujtese,  së  cilës  i  kushtohet  ndërhyrja  artistike,  kujtesës  së  gjallë  të pashkatërrueshme të atyre që nuk harrojnë.  
 
Gurët dhe koha e instalacionit, në të vërtetë, shkrihen njëra në misionin e tjetrës duke u bërë ekuivalentë.

Një  gur  në  thelb  është  një  shumësi  elementësh  dhe  mineralesh,  të  cilat,  së bashku me kohën, bëjnë të mundur formimin e vetë masës së gurtë.

Gurët  më  shumë  se  çdo  gjë  tjetër  janë  dëshmitarë  të  kohës,  sepse  e  përmbajnë  atë,  e,  në anën  e  saj,  koha  është  dëshmitare  dhe  përgjegjëse  e  secilit  shtresëzim  në  masën  e  gurtë.

Brenda të dy këtyre elementeve përmbahen edhe copat e shpërbëra të këtij njerëzimi barbar ku trupi i përbashkët civil mbetet fushëbeteja e fundme e konflikteve moderne.

Amnistia e performuar nga institucionet ndërkombëtare dhe ato lokale, kohë pas kohe, gjatë këtyre  dy  dekadave  ka  çuar  në  episode  amnezie  të  përgjithshme  kolektive,  përjetësisht  të pambyllur.  

Një  harresë  e  strukturuar  me  një  burokraci  të  shtresëzuar  përgjatë  të  gjitha niveleve të përditshmërisë,  e cila i vret për së dyti viktimat, i asgjëson për të satën herë të zhdukurit  me  forcë.    

Dhe  në  fund,  harron  se  familjarët  dhe  të  dashurit  e  të  zhdukurve  me forcë,  të  cilët  e  kalojnë  jetën  duke  kërkuar  dhe  duke  pritur  përgjigjie,  janë  në  të  vërtetë viktimat që rezistojnë me forcën e këtyre gurëve duke pritur edhe ata një gur, që do të thotë mbyllje, shërim prej ankthit të papërshkrueshëm dhe mundësi për të qarë mbi barin që do të mbijë.